Abbaskulu Ağa Bakıhanov

 

Abbaskulu Ağa Bakıhanov – Azerbaycan bilim adamı, şair, Azerbaycan'daki eğitimcilik hareketin ilk önderlerinden biridir.

Bakü yakınlarındaki Hile köyünde (günümüzdeki Emircan kasabası) doğdu.

1781-1791 yıllarında Bakü hanı olmuş II. Mirza Muhammed Han'ın oğludur. Annesi asil bir Gürcü ailesindendi.

1806 yılında babasının Kuba bölgesine yönetmen tayin olunması üzerine ailesi buraya göçtü ve tahsilini Kuba'da devam ettirdi.

Mükemmel tahsil almış, Fars ve Arap dillerini oğrenmişti.

1820'da Rus Kafkasya Ordusunda askeri hizmet yaptı, Rus dilini oğrendikten sonra 1822'de Kafkasya başkomutanlığı nezdinde Şark dilleri mütercimi görevine tayin edildi.

1827-1829 yıllarında Rusya'nın İran ve Türkiye ile yaptığı diplomatik görüşmelerde yer aldı ve Türkiye'den Rusların götürdükleri kitap ve elyazmaların listesini hazırlamakla yanaşı onların ilmi değerinin de ortaya çıkmasına yardım etti.

İlk yıllar Küdsi takma adı ile şiirler yazsa da sonradan ilmi araştırmalara daha çok ilgi gösterdi.

1841 yılında uzun zamandan topladığı malzemeler esasında Azerbaycan ve Dağıstan tarihi ile ilgili Fars dilinde yazdığı "Gülistan-i İrem" eserini tamamladı, 1843-1844 yıllarında eseri kendisi Rus diline çevirdi, ancak maddi destek bulunmadığından sağlığında yayınlanmadı, Azerbaycan tarihinde önemli yeri olan "Gülistan-i İrem" eseri Rusça 1926'da, Azerbaycan Türkcesinde ise 1956'da basıldı.

1841'de albay rütbesi aldı ve yeniden askeri hizmete getirilmesi üstüne Tiflis'e göçtü.

Bu yıllarda M.Ş.Vazeh, İ.B.Kutkaşenli, M.F.Ahundov, A.S.Griboyedov ve A.S. Puşkin gibi tanınmış simalarla tanıştı.

1846 yılında Mekke'ye giderken İstanbul'a uğradı ve Osmanlı sultanı I.Abdülmecid tarafından kabul edildi. Gök cisimleri hakkında Arapça yazdığı eserini sultana takdim etti ve bu eser Osmanlıca 1848'de İstanbul'da basıldı.

Veba hastalığına tutulan Bakıhanov Ocak 1847'de Hac ziyaretini tamamladıktan sonra Mekke ile Medine arasındaki Vadi-Fatima adlanan bir yerde öldü ve orada da defnolundu.