Yer adının arkasında +lı/+lu görürsek kesin Türkçe olduğuna hükmediyoruz: Abalı, Akçalı, Hocalu, Kamışlu, Şeyhanlı, Eskiziraatlı, Eşekli, Asakirlü, Kürtkozlu.... Gövdenin anlamını çözemesek de muhtemelen öyledir diyoruz. Bazısını biraz zorlandıktan sonra çözüyoruz: Hacallı < Hacıalili, Uruşlu < Oruçlu, Homburlu < Ambarlı, Mamatlı < Mahmutlu, Bekilli < Bekirli, İncilli < İncirli, Hacamatlı < Hacıahmetli... Bazısını çözemiyoruz, gene de Türkçe olmalı diyoruz: Afanlı, Sondullu, Sortullu, Cikcilli, Gadeyimli, Çötelli, Ürkütlü.... Bazısının gövdesi yabancı dilde olsa da sonuçta eki varsa Türkçe sayıyoruz: Sasallı, Nifli, Aparlı. Bazılarında yanılıyoruz, ama onlar çok az: Erikli (Yun. İraklí), Sergili (Kürd. Sergelî “derebaşı”), Germili (Erm. Garmıri “kızıl”), Küfürlü (Sür. Kefer Lô)...
Aynı şekilde eğer ismin sonu +ud ile bitiyorsa yüzde doksan küsur Ermenicedir diyebiliyoruz. Modern telaffuzda bunların çoğu +ut ve hatta bazen +ot olmuş olabiliyor. Ama Osmanlıca kaynaklara ya da Richard Kiepert’in 1890-1914 arası yaptığı enfes Türkiye paftalarına bakınca +ud yazımını buluyoruz.
 |
| +ud ve +ut ile biten (Türkçe hariç) yer adları |
Bugünkü haritamızda 1960-öncesi itibariye adı +ud veya +ut ile biten yer adlarını görüyoruz. Şüphesiz Türkçe olanları (Alpağut, Yukarımahmud, Karaamud, Palamut, Hacıdavud, Emrud [=armut]...) dahil etmedim. Onlardan başka dokuz tane eledim. Süryanice çoğul eki +ut olduğunu tahmin ettiğim üç tane (Mardin Dargeçit Bâmezrut, Bâşrut vs.). Göle, Şavşat ve Artvin’de dört tane Sinkot/Signot. Bunlar acaba Sıngud (“mantarlı”) olabilir mi diye düşündüm, ama sanırım değil, Gürcüce olacak. Kars’ta iki tane Zavod/Zavut, Ruslardan kalma, “fabrika” anlamında. Toplam dokuz.
Geriye kalan 83 taneyi haritada görüyoruz. Olağanüstü bir grafik değil mi? Zonguldak Devrek’te tek başına duran yer Manzut (Yeşilöz), nedir ve necedir bir fikrim yok.
Aşağıda o yerlerin (biraz eksikli) listesi. İkinci kolonda adın Ermenice anlamı, üçüncü kolonda bugünkü resmi adı. Tek başına soru işareti “bilmiyorum” demek, yorumun yanında soru işareti “emin değilim” demek. x harfi her zaman 'kh' yani 'sert h' dedikleri ard damak sesi.
Ağdınud “gübreli”? Ağın Altınayva
Ağpırud “pınarlı” Kiğı Duranlar
Avzud “kumlu” Muş Hasköy Büvetli
Axud ? [belki Oğud] Yusufeli Gümüşözü
Cağud ? [belki Cığud] Sason Kayadüzü, Nizip Tatlıcak
Cığud “dallı” Gümüşhane Keçikaya
Çırmud ?[1] Aşkale Yaylımlı
Dantsud “armutlu” Aşkale Demirkıran, Ardanuç Aydın, Bayburt Buğdaylı, Bingöl İkizgöl, Köse Oylumdere, Aydıntepe Yazlık
Gağnud “meşeli” Tunceli Tüllük, Solhan Gelintepe, İmranlı Ekincik, Aşkale Demirkıran, Divriği Derimli, Karakoçan Yeşilbelen
Gangarud “kengerli” İliç Sularbaşı
Gargarud “höyüklü”? Karaçoban Binpınar, Varto Sazlıca
Gersud/Gersınud “kirazlı” Şiran Kulaca, Pülümür Ardıçlı, belki Bitlis Kınalı
Hasgud “ekinli” Kozluk Parmakkapı
Hoğud “topraklı” Kemah Uluçınar
Hunud “kızılcıklı” İspir Çamlıkaya, Adıyaman Cumhuriyet
Ingzud “cevizli” Maraş Üngüt
Kalaşud ? Olur Filizli
Kındığud/Kondolud ? Karayazı Duatepe, Bayburt Dağçatı
Manışgud “menekşeli” Sason mezra, Kemaliye Balkırı
Moxud/Moxrud/ Moxırgud ? İspir Karakale, İliç Elmacık, Halfeti Gürkuyu
Nşenud “bademli” İspir Bademli
Oğud/Oğnud/Oğnovud “üzümlü” Erdemli Çamlı, Hafik Çınarlı, Narman Ergazi, Karlıova Göynük
Oşud ? Mutki Balkaya, Ardanuç Tosunlu
Pançırud “pancarlı” Şenkaya İnceçay
Pernagud “ürünlü” Tuzluca Gaziler
Pırud ?[2] Malatya Kale Kıyıcak, Kahta Belenli, Selim Söğütlü
Poğnud “turplu”?[3] Mutki mezra
Pşud “dikenli” Sason Erikli
Salud/Salorud “erikli” Araklı Erikli, Göle Dereyolu, Kemah Dedeoğlu
Sıxtorud “sarmısaklı” Tortum Doruklu
Tamrud “hurmalı” Oltu Şendurak
Teğud/Teğnud “karaağaçlı”[4] Ahlat Taşharman, İliç Turgutlu, Bulanık Balotu
Tsitavud/Tsıtağud “zeytinli”? Horasan Bahçe, Çaldıran Toprakseven
Urud “söğütlü” Oltu Çayüstü, Göle Bellitepe
Vartenud “gülağaçlı” Şenkaya Aktaş
Xaşud/Xaşnud “naneli”?[5] Tortum Meydanlar
Xıntsorud “elmalı” Hizan Tatlısu, Erzurum Ilıca Elmalı, Tuzluca Elmalık
Yeğeknud “sazlı” Tuzluca Kamışlı
[1] Belki ջրմուտ “su-giren”, suyun girdiği yer. +ud değil mud.
[2] Acaryan 4.531, փռենի: tenacium balsamita (naneye benzer bir bitki, Türkçe marsama/varsama).
[3] Acaryan 1.464, բող esasen “her türlü bitki, ot”, ikincil olarak “köklü bitki, turp” veya Türkçede şeytantersi denilen ferula assafoetida bitkisi.
[5] Acaryan 2.332, խաշ: mentha pulegium.
