Troyalı göktaşları

 

Troyalı göktaşları, Jüpiter'in Güneş çevresindeki yörüngesini paylaşan çok sayıda göktaşına verilen ad. Jüpiter merkezli bir koordinat sisteminde Jüpiter'in yörüngesinde gezegenin 60° önünde ve arkasında yer alan Lagrange noktaları L4 ve L5'te yer alırlar. Bu noktalar kararlı bir dengeye sahiptirler, bu noktalara konulan cisimler sonsuza kadar burada kalabilirler. Yarı büyük eksenleri 5.05 ile 5.40 AB arasında, iki Lagrange noktasının çevresinde uzamış bir eğimli alanda yer alır. 'Troyalılar' olarak anılmaları, isimlerini Troya Savaşı karakterlerinden almalarından ileri gelir.

'Troyalı' terimi bazen diğer gezegenlerle benzer bir duruma sahip olan başka gök cisimleri için de kullanılır, bunlara Mars Troyalıları ve Neptün Troyalıları örnek gösterilebilir. 'Troyalı gezegenler' terimi de birbirleri ve yıldızları ile benzer bir yörüngesel ilişkiye sahip teorik gezegenler için kullanılır. Ancak, 'Troyalı göktaşları' deyimi tek başına sadece Jüpiter Troyalıları'nı ifade eder.E. E. Barnard bir Troyalı göktaşına ait ilk gözlemi 1904 yılında yapmıştır, ancak bu gözlemin önemi o dönemde anlaşılamamıştır. Barnard, bu gözleminde o anda gökyüzünde yalnızca iki ark dakika uzakta yer alan Satürn'ün uydusu Phoebe'yi, veya başka bir yıldızı gördüğünü zannetmiştir. Barnard'ın keşfettiği ışık kaynağının kimliği, 1999 yılında (tekrar) keşfedilen bir Troyalı göktaşının (12126) 1999 RM11 yörüngesi tekrar hesaplanana dek anlaşılmamıştır. Neye baktığını çözümleyememesi sebebiyle Barnard'ın gözlemi tarihsel açıdan anlamlı değildir.

Troyalıların ilk gerçek keşfi Şubat 1906'da Alman astronom Max Wolf Güneş-Jüpiter sisteminin L4 noktasında bir göktaşı keşfetmesi ve 588 Achilles olarak adlandırması olmuştur. Bu göktaşının yörüngesinin garipliği birkaç ay içinde fark edilmiş, bu sürede ise aynı noktada ve diğer Güneş-Jüpiter Lagrange noktasında bir çok başka cisim keşfedilmiştir.

Ağustos 2007 itibarıyla L4 noktasında 640 numaralanmış, 539 numaralanmamış; L5 noktasında ise 536 numaralanmış, 509 numaralanmamış Troyalı göktaşı bilinmektedir. Ayrıca şu anki araçlarla gözlenememiş çok sayıda başka cisim de yer almaktadır. Örneğin Ekim 1999'daki 170 numaralanmış cisme karşılık bu sayı Temmuz 2004'te 877'yi bulmuştur. Troyalı göktaşlarının en büyüğü 370×195 km büyüklüğündeki 624 Hektor'dur.